Tüm zamanların en iyi filminin hangisi olduğuna dair birçok yorum vardır. Bu yorumların bazılarına hak veririz bazılarına şiddetle karşı çıkarız. Peki gerçekten dünyanın en iyi filmi seçilecek olsa bu film hangisi olurdu?
Bu sorunun cevabı birçok otoriteye göre 1941 yapımı Yurttaş Kane (Citizen Kane). Peki bu filmi bu kadar iyi yapan ne?
Amerikan Film Enstitüsü (AFI) en iyi 100 film listesinde başı çeken Yurttaş Kane, vizyona girdiği 1941 yılında kelimenin tam anlamıyla büyük bir başarısızlıktı. Film gişede istediğini bulamamış ve seyirci tarafından pek beğenilmemişti. Oscar Ödül töreninden de aday olduğu 9 kategoriden sadece birinde ödül kapmıştı. Alınan bu ödül sırasında salondan protesto nidaları yükselmişti.
Bu olayların üzerinden geçen yıllar içinde ise bu fikirler tamamen değişti. Filmin artık sarsılmaz bir başarısı var. Zamanında neredeyse tam bir fiyasko olarak görülen bu film nasıl olur da üzerinden bu kadar yıl geçtikten sonra bu kadar çok takdir ediliyor? Bu sorunun birkaç cevabı var:
Film, Charles Foster Kane adlı ana karakterimizin ölümüyle başlıyor. Ana karakterin dönemin en büyük gazete zincir sahibi William Randolph Hearst’tan ilham alınarak yazıldığı dedikoduları filmin vizyona girmeden önce kötülenmesine sebep açmıştı. Hearst kendisinin filmde nasıl gösterileceğini bilmiyordu ancak kötü biri gibi gösterileceğinden korktuğu için filmi yapım aşamasından itibaren kötülemeye başlamıştı.
Orson Welles’in yönetmenliğini ve baş rolünü üstlendiği film böyle bir negatif ortamda vizyona girdi ve daha ilk sahnesiyle kafaları karıştırmaya başladı çünkü filmin ismi yazdıktan sonra ekranda başka bir yazı görünmeden film hemen başlamıştı. Bu o dönem için çok alışılmadık bir şeydi. Seyirciler filmin isminden sonra oyuncuların ve canlandırdıkları karakterlerin isimlerini görmeye alışkındı. Filmin bu denli hızlı bir şekilde başlaması ve ilk sahnesininse bir korku filmini andırır bir müzikle ekrana gelmesi seyirciye ikinci bir kafa karışıklığı yaşatmıştı.
Yurttaş Kane – Açılış Sahnesi:
Seyircinin kafasını tamamen karıştıran ve yıllar sonra birçok yapımda kullanılacak olan ünlü bir sahne ise filmin ortalarına doğruydu. Ana karakter Charles Foster Kane, ünlü bir gazetenin vitrinin önünde durur ve gazetenin yazar ekibinin vitrine asılmış olan resmine bakarken arkadaşının sesi duyulur : “Gazetenin böyle bir ekibi kurması 20 yıl sürdü.” Bu sözün üzerinde kamera vitrindeki resme yaklaşır ve birden resimde bir hareketlik olur. Bu hareketlilik sırasında Kane konuşmaya başlar; “Altı yıl önce dünyanın en iyi gazetecilerinin bulunduğu bir fotoğrafa bakmıştım. Ve altı yıl sonra bütün ekibi kendi gazetemde topladım.”
Günümüz seyircisi olarak bu sahnede neler olduğunu anlamamız bizim için belki de çok kolay. Karakterler bir resme bakar, resim git gide ekrana yaklaşır ve resim birden hareket etmeye başlar. Anlarız ki artık o resmin çekildiği zamana gitmişizdir, o zaman olan olayları izlemekteyiz. Ancak 1941 yılındaki izleyenler için bu durum hiç de kolay değildi. Çünkü daha önce bir resim aracılığı ile zaman ve mekân değişikliğine tanık olmamışlardı. O yüzden kimse nasıl ve neden bu resmin hareket ettiğini ve ne anlatmaya çalıştığını anlamamıştı. Orson Welles’in seyircinin kafasını bu denli karıştırması o zaman için hiç işine yaramamış ve birçok kişinin bu sahneden sonra sinemayı terk etmesine sebep olmuştu. Welles’in 3 gün boyunca uğraşıp çektiği bu sahnenin önemi ve değeri ise günümüzde büyük bir dâhinin işi olarak görülüyor.
Yurttaş Kane – Canlanan Fotoğraf:
Welles’in filmi için kullandığı harika fikirler bunula sınırlı değildi elbette. Çok düşük bir bütçeye sahipti ve zaten basın tarafından da kötüleniyordu. O yüzden valiliğe aday olan ana karakterin miting konuşması için gerekli sayıda figüranı işe alması imkansızdı. Ancak karakterin çok büyük bir topluluğa konuşması gerekiyordu. Bu yüzden Welles bir kez daha dahiyane bir fikirle geldi. Büyük bir salona yüzlerce insanı yerleştirip bir sahne çekmek yerine yüzlerce insanın olduğu büyük bir salonun resmini çizdirdi. Bu resimleri kameranın etrafına mükemmel açılarda yerleştirdi böylelikle seyircide büyük bir salonun görüntüsünü izliyormuş havası uyandırdı. Ancak bir sorun vardı; salonda kimse hareket etmiyordu. Bir resim nasıl canlıymış gibi gösterilirdi ki? Welles’in zekâsı bu sorunu da çözmüştü. Resimde iğne yardımıyla birçok minik delik açtı ve kayıt sırasında bu deliklerin ardına yerleştirdiği ışığı sürekli olarak hareket ettirdi. Böylelikle salonda bulunan kişiler canlı, hareket eden insanlara dönüşmüştü. Welles filmin geri kalanında da resimleri kullanarak belirli mekanları ekrana taşımıştır.
Yurttaş Kane – Valilik Seçimi Konuşması:
Ayrıca Kane karakterinin film boyunca giderek yaşlanmasına tanık olurken yapılan makyajlarda dönemi için son derece başarılı bir şekilde yapılmıştı.
Elbette 2022 yılında yaşayan bir sinema izleyicisi olarak Yurttaş Kane filminde gördüklerimizin bizi etkilemesi biraz zor olabilir. Ancak eğer filmi izlerken kendimizi 1941 yılında, bilgisayarın, televizyonun ve görsel efektlerin hiç olmadığı bir dünyadaymış gibi hayal edersek filmin ne kadar çağının ötesinde olduğu anlayabiliriz. İşte bu bahsettiğimiz nedenler ve birçok fazlası sayesinde, Yurttaş Kane tüm zamanların en iyi sinema filmlerden biri olarak görülüyor.
Kaynakça ve İleri Okuma
AFI Catalog of Feature Films. AFI. (n.d.). Retrieved October 14, 2022, from https://catalog.afi.com/Film/27624-Citizen-Kane
Pasch, T. (2022, May 4). Why citizen Kane is considered to be the best film of All time. MovieWeb. Retrieved October 14, 2022, from https://movieweb.com/citizen-kane-is-it-the-best-film/#:~:text=Of%20course%2C%20Citizen%20Kane%20is,best%20movie%20of%20all%20time.
Bize Destek Olmak İster Misiniz?
- Dilerseniz Patreon hesabımız üzerinden bize aylık veya tek seferlik bağış yaparak destekte bulunabilirsiniz.
- Daha detaylı bilgi almak için “Bize Destek Olabilirsiniz!” sayfamızı inceleyebilirsiniz!
