Çoğumuz, Stephen Hawking, Elon Musk, Bill Gates ve Sheldon Lee Cooper gibi isimleri yaptıkları önemli çalışmalardan tanıyoruz. Çağımızın dehaları sayılabilecek bu önemli isimlerin yanı sıra, dünya tarihinde de birçok deha vardır. Bahsedilen isimler sadece zekalarıyla değil aynı zamanda öngörüleriyle de tanınmışlardır. Bazen kimsenin düşünemediği bir fikirle büyük bir iş kurarlar. Bazen insanlığın yıllarca çözemediği bir gizemi çözerek bilimin gelişmesine önayak olurlar. Bu yazımızda bahsedeceğimiz deha ise bunlardan farklı olarak, tüm dünyayı kan gölüne çeviren bir savaşı 4 yıl erken bitirerek milyonlarca insanın hayatını kurtarmıştır. Peki kim bu deha dediğinizi duyar gibiyim. Alan Turing! Daha önce “Turing Testi ve Çince Odası Argümanı” başlıklı yazımızda yapay zekanın gelişiminde önemli bir yeri olan Turing Testi’nden bahsetmiştik. Bu yazımızda ise Turing’in 2. Dünya Savaşı’nın kaderini nasıl değiştirdiğini konuşacağız.
Alan Turing Kimdir?
Alan Turing, İngiliz matematikçi ve bilgisayar bilimcidir. Bu alandaki başarıları ve öncülük ettiği çalışmalar dolayısıyla bilgisayar biliminin kurucusu olarak kabul edilir.
1912 yılında Londra’da doğan Turing, 1934’te döneminin en büyük okulu olan Cambridge Üniversitesi’nin (King’s College) Matematik Bölümünden mezun olur. Hatta öyle ki, Turing daha 22 yaşındayken döneminin en büyük problemlerinden olan merkezi limit teoremini çözmüştür. (Teoremi merak edenler için ileri okuma kısmında kaynak belirtilmiştir.)
1934’te mezun olan Turing, yalnızca 4 sene sonra 2. Dünya Savaşı’na yakından tanıklık edecektir. Savaş boyunca, Almanya’nın ya da diğer bir deyişle o dönemin Nazilerinin en büyük mücadelesi İngiltere ile olmuştur. Fransa ve çevre ülkeleri bir bir işgal eden Naziler, İngiltere ile de kanlı bir savaşın içindedir. Fakat ilginçtir ki, savaşlar yalnızca cephelerdeki sıcak çatışmalarla olmaz. Programcılar savaşın kaderini belirlemede önemli rol oynamıştır. Çünkü, düşmanın kullandığı şifreleri kırabilirlerse, gelecek saldırıyı, yapılan planları ve hatta gizli üslerin yerlerini öğrenebileceklerdi. Hem Nazilerin hem İngilizlerin en büyük uğraşları da bu şifreleri kırabilmekti. Peki sizce bu iş için düşünülen en kalifiye isim kimdir? Cevap bariz bir şekilde Alan Turing oldu. Doktorasını 1938’de tamamlayan Alan Turing, İngiliz hükümeti tarafından doğrudan projeye dahil edildi.
Turing Savaşı Nasıl Erken Bitirdi?
Bir önceki paragrafta belirtildiği gibi, iki ülke de kendi şifrelerinin güvenliğini ve gizliliğini sağlamayı; aynı zamanda, karşı tarafın şifrelerini kırarak gizli bilgilere erişmeyi istiyordu. Almanların kullandığı Enigma M4 isimli şifreleme makinelerinin ve İngiliz şifre çözücülerinin birbirine saldırdığı siber cepheler oluşmuştu.
Ancak, iki taraf da birbirinin şifresini kıramıyordu. Bunun nedeni, iki tarafın da şifrelerinin sürekli olarak değişmesiydi. Şifrelerin gizliliğinin ve güvenliğinin sağlanabilmesi için geliştirilen bu yöntem, günümüzde de hükümet binalarında, özel kasalarda, araştırma tesislerinde kullanılmaktadır. Kaç dakikada ya da kaç saatte değiştiği bilinmeyen bir şekilde şifre kendini sürekli yeniler.
Turing, şifrelerin kırılmasına engel olan bu sorunu çözmek için ‘Turing-Bombe‘ isimli bir sistem kurdu. Bu sistemde, neredeyse bir odanın yerinden tavanına kadar uzanacak büyüklükte ve oldukça kaba görünümlü bir makine vardı. Makinenin amacı, Naziler Enigma M4’ün şifresini değiştirene kadar onun var olan şifresini bulup bir anda kırabilmekti.
İçe dönük bir yapısı olan Turing, ekip arkadaşları yemeğe giderken onlara eşlik etmedi, onlar eğlenirken yanlarında olmadı. Tek düşündüğü ve yaptığı, sisteminin daha güçlü ve daha başarılı olmasını sağlamak oldu. Turing’in makinesi 1942-1943 yılları arasında bu şifreyi kırmayı başardı. Bu şekilde İngilizler, Nazilerin nereye saldırmayı planladığını önceden öğrendi. Gizli üsler bulundu, savaş esirlerinin saklandığı merkezlere ulaşıldı. Böylelikle, 1942 sonrasında Almanlar devamlı güç kaybetti ve geri çekilmek durumunda kaldı. 1945 yılında da savaş sona erdi. Sonuç olarak, Turing’in sistemi sayesinde savaşın 4-5 yıl kadar erken bittiği tahmin edilmektedir.
Savaş Sonrası
Turing, savaş bittikten sonra ve büyük başarısına rağmen işini bırakmayıp kendini bilgisayar bilimini geliştirmeye adadı. 1948 yılında, karmaşık matematiksel hesaplamaların çözülmesini sağlayan bir sistem kurdu. Sonrasında “Turing Makineleri” denen bu sistemlerle modern bilgisayarcılığın temelini attı. Turing, makinelerin de bir dili olduğunu ve o dilin doğru konuşulabilmesi durumunda bilgisayarın her şeyi yapabileceğini iddia etti. O, mantık biliminin dilinin bilgisayarlara hitap edeceğini öngördü ve bu öngörü doğru çıktı. Günümüzde bilgisayarlar hâlâ bu anlayışla yürütülmektedir.
Karanlık Dönem
O dönemlerde İngiltere’de, eşcinsellik toplumda hoş karşılanan bir durum değildi. Bu sebeple, Alan Turing de yönelimiyle dikkat çekmemek için 1941 yılında yakın arkadaşı Joan Clarke ile nişanlandı. Turing, toplum tarafından kabul görmeyeceğini, dışlanacağını bildiğini için bir arkadaşına sığınmıştı. Fakat, çok geçmeden Turing, Joan’a durumu açık açık anlattı ve ikili nişanlarını bozdular. Yine de bu olaydan sonra Turing, hâlâ hetero bir erkek gibi anıldı.
1952 yılında Turing, Alan Murray adında bir erkekle ilişkiye başladı. O dönemin İngiltere’sinde homoseksüellik yalnızca bir tabu değildi, aynı zamanda suçtu. Polis Turing’in homoseksüel olduğunu, evi soyulduğunda topladığı delillerden öğrendi ve Turing, kimyasal hadım cezasına çarptırıldı. Sonrasında düzenli aralıklarla hormon iğneleri oldu. Ayrıca Turing, hükümetle birlikte çalıştığı önemli gizli projeden çıkarıldı. Herkesin onu ayıplamasının yanında Turing hem ilişkisini kaybetti hem de fiziksel olarak gerçekten ağır gelen bir hormon “tedavisi” gördü.
1954’te Turing, “tedavisi” bitse de hormonların verdiği etkiyle depresyona sürüklenmişti. 8 Haziran 1954’te ise kendisini, içine siyanür enjekte ettiği bir elma ile zehirleyerek yaşamına son verdi. Kimileri bunun bir pamuk prenses göndermesi olduğunu varsayar. Kendini olduğu gibi kabul ettiremeyen bir deha daha bu şekilde aramızdan ayrılmıştır.
Bir Deha Geldi Geçti
Alan Turing öyle büyük bir figür olmuştur ki, 1966’dan beri bilgisayar bilimciler arasında “Turing Ödülü” olarak anılan ve bu alanda Nobel gibi görülen bir ödül verilmektedir. Ayrıca, Apple logosunun da Turing’in trajik ölümünün perde arkasındaki elma hikayesinden ilham alınarak tasarlandığı da söylentiler arasındadır. Doğruluk Payı araştırmacılarının yaptığı çalışma, Apple logosunun Alan Turing’in hikayesinden ilham aldığı iddiasının yanlış olduğunu belirtmektedir.
Turing’in ölümünden kısa bir süre sonra, homoseksüellik İngiltere’de yasal hale gelmiştir. İngiltere’nin Manchester kentinde Alan Turing’in bir heykeli de bulunmaktadır. Turing, savaşı erken bitirmesiyle yaklaşık 14 milyonun insanın hayatını kurtarmıştır. Bunun yanında, günümüzde kullanılan birçok cihazın yapımına ilham olmuştur. Yapay zeka sistemlerinin geliştirilmesine öncülük etmiş, bilgisayar bilimine de müthiş bir ivme kazandırmıştır. Ne yazık ki, yaşadığı zor dönemlerden sonra intihar ederek erken yaşta ölmüştür. İşte Alan Turing’in kahramanca olduğu kadar da dramatik olan hayat hikayesi…
Eğer bu yazı ilginizi çektiyse, Benedict Cumberbatch’in Alan Turing’i oynadığı “Enigma: The Imitation Game” filmini izlemenizi tavsiye ederiz!
Kaynakça ve İleri Okuma
Ethw. (2016, January 13). Alan Turing. ETHW. Retrieved May 14, 2022, from https://ethw.org/Alan_Turing?gclid=Cj0KCQjwpv2TBhDoARIsALBnVnkyNXdn2UUB4pos3q27O1tOPhmNyWVl-rtji5iNRkafHRzXmlwkV44aAgOOEALw_wcB
Central limit theorem: Definition and examples. Statistics How To. (2021, September 30). Retrieved May 14, 2022, from https://www.statisticshowto.com/probability-and-statistics/normal-distributions/central-limit-theorem-definition-examples/
Encyclopædia Britannica, inc. (n.d.). Computer designer. Encyclopædia Britannica. Retrieved May 13, 2022, from https://www.britannica.com/biography/Alan-Turing/Computer-designer
Oppy, G., & Dowe, D. (2021, October 4). The turing test. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Retrieved May 13, 2022, from https://plato.stanford.edu/entries/turing-test/
Bize Destek Olmak İster Misiniz?
- Dilerseniz Patreon hesabımız üzerinden bize aylık veya tek seferlik bağış yaparak destekte bulunabilirsiniz.
- Daha detaylı bilgi almak için “Bize Destek Olabilirsiniz!” sayfamızı inceleyebilirsiniz!
