Ceplerinizi Boşaltan İnsanlar: Dolandırıcılar
Çağlar boyunca insanlar kolay yoldan zengin olmanın yollarını aramışlardır. Birçok insan bu kolay yolu yasalara uygun şekilde ararken bazıları da bu uğur ve yolda türlü suçlar işlemiştir. Gelin bu türlü suçları şiddet ve kan üzerinden değil de dolandırıcılık örnekleri üzerinden ele alalım.
Günümüzde hepimize SMS, E-Mail veya türlü şekillerde bazen dolandırıcılık mesajları olduğunu rahatlıkla kavradığımız mesajlar geliyor. Güya bahis sitesi olanlardan tutun Nijerya prensi uydurmasına kadar bin türlü mesaj almışsınızdır belki de. Birçoğumuz bunlara düşmediğimizi iddia etsek de başka tür birçok dolandırıcılığın ister istemez aleti oluyoruz. Tarihte inanılmayacak kadar fazla dolandırıcının inanılmayacak meblağlarda paralar kazanıp sonrasında ortadan kaybolduğunu görebilirsiniz. Meşhur “Poyais” dolandırıcılığından tutun Bernie Madoff’un aldatmacalarına kadar bin bir çeşit olay yüz binlerce kişiye yüzlerce dolar kaybettirdi.
Peki Neden Bu Yalanlara Alet Oluyoruz?
Bu sorunun cevabı kapitalizmin kökenlerine kadar dayanıyor. Kapitalist düşüncenin ana argümanı insanın bencil ve doyumsuz bir varlık olduğudur. Bu bencillik ve doyumsuzluk nedeniyle asla kendisine verilenle yaşayamayacaktır. Bu nedenle de insan devamlı olarak şu anki güç anahtarı olan paranın peşinde koşmaktadır. Ancak bir problem vardır ki o da para kazanmanın kolay bir iş olmadığıdır. En iyi ihtimalle düzgün para kazanmak için çok yoğun çalışma saatleri ayırıp iyi bir fikir ile piyasayı sarsmaktır. Ancak bu sıklıkla böyle gelişmeyen bir plandır. İyi bir fikri olanların sermayesi veya destekleyeni olmayabilir veya bu fikri aksiyona geçiremeyebilir. Yoğun çalışma saatlerini de ele alırsak günümüzde birinin yanında çalışan veya bir kurum altında çalışan kimse zengin olacak kadar para kazanamıyordur zaten kapitalizmin ana sorunlarından da birisi budur. Her zaman denizde yüzen çok büyük balıklar vardır ve bu balıklar başka balıkların büyümesini ve hatta yaşamasını engellemektedir.
Dolandırıcılık Yöntemleri 101
Tam da bu nedenle insanlar, dolandırıcıların vaatlerine inanma kumarını oynar. Örneğin, sanal para piyasasını ele alalım. Sanal para piyasalarında işini düzgün ve legal şekilde yapan çok marka olmakla beraber insanların hayalleriyle ve paralarıyla oynayan da çok var. Şimdi gelin bu dolandırıcıları size göstereyim.
Pump and Dump Yöntemi
Sanal para üzerinde sıklıkla dönen bir problem vardır ve o da “Pump and Dump”’tır. Bu sistemde dolandırıcılar, önce sizi yeni bir markaya yatırım yapmaya çeşitli büyülü sözler kullanarak ikna ederler. Örneğin ağzı iyi laf yapan bir marka yüzü size kendi markasına yatırım yaparsanız kısa süre içinde yatırdığınız paranın iki katını kazanacağınızı söyler. Bu şekilde buna inanan insanlar paralarını o markaya yatırır ve markanın hisselerini tavan yaptırır. Markanın hisselerinin yükseldiğini gören diğer yatırımcılar da bu umutla paralarını yatırır ancak sonunda marka bu senetleri bir anda satar ve kazandığı parayla ortadan kaybolur.
Bu sanal para endüstrisinde sıklıkla görebileceğiniz bir dolandırıcılık yöntemidir. Örneğin “OneCoin” markası bunun bir örneğidir. Vaadi markaya para yatıranların bu yatırdıkları paranın iki katını alacaklarıydı. Ofisler açıp kurumsal bir görünüm edinmişlerdi ki bir anda ortadan kayboldular ve para yatıran insanlar paralarını yeniden kazanamadılar.
Ponzi Yöntemi
Bu sistem belki diğerlerine göre daha masum görünebilir. Başrolde yine ağzı iyi laf yapan ve güvenilir bir imaj çizen birisi vardır. Karizmatik lider olmak dolandırıcılığın farzıdır. Başka türlü insanlar o kişinin dediğine inanıp böylesine bir şeyin peşine düşmeyecektir. Ponzi için de yine böyle birisine ihtiyaç duyulur. Bu kişi insanları kendi markasına yatırmaya ikna eder ve yine para kazanacakları imajını çizer. Çok insan para yatırır ve hesaplarına aynen dendiği gibi para gelmeye başlar. Ancak sorun şudur: Aslında bu gelen para diğer müşterilerden gelen paradır. Ahmet’in markaya yatırdığı paranın bir kısmı Ali’ye gider ve böylece Ali para kazandığını zanneder ancak aslında markanın tek yaptığı basit bir şema ile müşterilerine yalancı meblağlar yollamaktadır.
Yasal Dolandırıcılıklar
Bunlardan ayrı olarak çok sayıda legal dolandırıcılıklar vardır. Yalan vaatler eşliğinde size hiçbir işe yaramayan tonla ürün ve fikir satabilirler. Örneğin sizi bir eğitimin veya kitabın veya projenin size büyük bir ayrıcalık katacağını ve eğer o projeye dâhil olursanız sonrasında herkesin sizi işe almak isteyeceğini söylerler ancak aslında aldığınız eğitim gerçekten değerli değildir. Bu durumda tabi ki sizi dolandırmış olmazlar ve suç işlememişlerdir ancak sizin paranız cebinizden çıkıp onlara giderken karşılığında hiçbir şey almamış olursunuz. Yani aslında herhangi bir dolandırma durumunda belli ortak noktalar vardır. Size her zaman mükemmeli verdiklerini vaat ederler. Bu durumda geri tepmenin aptallık olduğu imajını çizerler. Michael Faraday’ın dediği gibi “Eğer doğa yasalarına uygunsa hiçbir şey gerçek olamayacak kadar güzel değildir.” Bir başka ortak noktaları da genellikle bir acele imajı çizerler. “Yalnızca 200 kişilik kontenjan var.” veya “Yalnızca bu ay için geçerlidir.” gibi aslında size geç kalma pişmanlığının korkusunu aşılarlar. Kitleler korku ve heyecan gibi duygusal durumlarda bırakıldığında mantıklı kararlar verme yetisi azalır ve o zamanda da bu yalanlar çok daha gerçek görünür.
Dolandırıcılık bitecek bir şey değildir ancak bazı hırslarımız engellenebilirdir. Kolay para kazanmak için yola çıkan çok insanın bu uğurda beş parasız kaldığını görebilirsiniz. Dolandırıcılar her zaman kendini Nijerya prensi gibi ahmak ıslatan yöntemleriyle göstermez ne yazık ki. Çiftlik Bank olaylarından tutun meşhur Poyais olaylarına kadar türlü yatırım vaatleri ile de gösterir. Bu nedenle bu yöntemleri ne kadar iyi bilirseniz kendinizi o kadar iyi kontrol edebilirsiniz. Unutmayın, bir şey gerçek olamayacak kadar güzelse muhtemelen gerçek değildir.
Kaynakça ve İleri Okuma
Chen, J. (2021, July 7). Fraud Definition. Investopedia. https://www.investopedia.com/terms/f/fraud.asp.
Pump and Dump Schemes. Pump and Dump Schemes | Investor.gov. (n.d.). https://www.investor.gov/introduction-investing/investing-basics/glossary/pump-and-dump-schemes.
Kaynak gösterilmeyen görseller, Canva Pro aracılığıyla telif hakkı ödenerek kullanılmaktadır.
Bize Destek Olmak İster Misiniz?
- Dilerseniz Patreon hesabımız üzerinden bize aylık veya tek seferlik bağış yaparak destekte bulunabilirsiniz.
- Daha detaylı bilgi almak için “Bize Destek Olabilirsiniz!” sayfamızı inceleyebilirsiniz!
