Günümüzde karşı karşıya olduğumuz çevresel, sosyal ve ekonomik sorunlar; sürdürülebilir kalkınma ve sosyal adalet kavramlarının önemini artırmaktadır. Sürdürülebilir kalkınma, mevcut nesillerin ihtiyaçlarını karşılarken gelecek nesillerin de ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmayı amaçlayan bir kalkınma modelidir.
Sosyal adalet, toplumdaki bireyler arasında fırsat eşitliğinin sağlanması, gelir dağılımının adaletli olması, insan haklarına saygı gösterilmesi gibi prensipleri içeren bir kavramdır ve sürdürülebilir kalkınmanın temel unsurlarından biridir.
Şimdi sosyal adalet ve sürdürülebilir kalkınma arasındaki ilişkileri, toplumsal cinsiyet perspektifinden inceleyelim:
- Eşitsizliklerin Azaltılması: Sosyal adalet, gelir ve fırsat eşitsizliklerini gidermeyi amaçlar. Toplumsal eşitsizlikler, sürdürülebilir kalkınmanın önünde engel oluşturabilir.
-
- Katılımcılık ve Katılım: Sosyal adalet ve sürdürülebilir kalkınma tüm paydaşların ve her kesimin karar alma süreçlerine katılımını gerektirmektedir.
- Toplumsal Cinsiyet Eşitliği: Kadınların eğitim, istihdam ve karar alma süreçlerine eşit katılımı, sürdürülebilir kalkınmanın bir unsuru olarak kabul edilir.
Bu şekilde, sürdürülebilir kalkınma ve sosyal adalet arasındaki ilişki; hem çevresel, ekonomik ve sosyal boyutlarda dengenin sağlanmasını hem de insanların yaşam kalitesinin artırılmasını amaçlar. Bu nedenle, bu ilişki önemlidir ve bu iki kavramın birlikte ele alınması gerekmektedir.
Peki ya toplumsal cinsiyet eşitsizliklerin sürdürülebilir kalkınmaya etkisi nedir? Toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin sürdürülebilir kalkınmaya negatif etkisi oldukça fazladır. Kadınların eğitim ve sağlık hizmetlerine erişimindeki eşitsizlikler, sürdürülebilir kalkınma hedeflerini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, sosyal adalet ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmak için toplumsal cinsiyet eşitliği önemli bir fayda teşkil etmektedir.
Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Konusunda İzlanda’nın Başarısı: Örnek Bir Yöntem
İzlanda, toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda dünya genelinde örnek gösterilen bir ülke olarak öne çıkmaktadır. Ülkenin bu alandaki başarısı, cinsiyet eşitliği yasaları ve politikalarıyla yakından ilişkilidir. Ülkede cinsiyet eşitliğine dair geçmişten bugüne birçok yasa ve düzenleme gerçekleştirilmiştir.
Geçmişe bakacak olursak, İzlanda’da cinsiyet eşitliğine yönelik yapılan çalışmalar ilk olarak eğitim ve sağlık eşitliği çalışmalarıyla başlamıştır. İzlanda, bu konudaki üstünlüğünü, daha birçok ülkede kadınların eğitim, sağlık, siyaset ve diğer alanlarda da cinsiyet eşitliğini sağlamak için çeşitli politikalar uygulanması dahi söz konusu değilken dünyada örnek teşkil eden bir ülke olmuştur.
İzlanda’nın Yaptığı Atılımlar
Örneğin; ABD, Almanya, Birleşik Krallık ve Hollanda gibi ülkelerin toplumsal cinsiyet eşitliği tarihiyle karşılaştırıldığında, İzlanda’da kadınların eğitimine erişimini artırmayı hedefleyen programlar ve politikalar daha erken bir dönemde başlamıştır.
Sağlık alanında ise kadınların sağlık hizmetlerine erişimini kolaylaştıran ve cinsel sağlık haklarını destekleyen politikalarda da bu durum söz konusu olmuştur.
Peki kadınların erkeklerle eşit şartlarda erişim hakkına sahip olması ilk ne zaman başlamıştır?
Kadınların Lisansüstü Eğitim Alma Oranı Erkeklerden Fazla!
İzlanda’da eğitim alanında kız çocuklarının ve genç kadınların eğitime erişimini artırmayı hedefleyen programlar tarihte oldukça erken bir dönemde başlamıştır. Ülkede kadınların eğitime erişimi, 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında önemli ölçüde artmıştır. Özellikle 1911’de kabul edilen ve kadınların eğitimine erişimini İzlanda anayasası güvencesine alan yasal düzenlemeler bu sürecin önemli bir parçası olmuştur. İzlanda’da kadınlar üniversite eğitimine erişebilme hakkını anayasal güvence ile elde etmişlerdir.
Yukarıda da açıklandığı gibi, diğer ülkelere kıyasla, İzlanda’nın eğitimde cinsiyet eşitliği konusunda aldığı önlemler oldukça erken bir dönemde başlamıştır. Özellikle 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında kadınların eğitime erişimini artırmaya yönelik politikaların uygulanması, İzlanda’yı diğer ülkelere kıyasla daha ileri bir konuma getirmiştir. İzlanda, geçmişte yaptığı eğitimde cinsiyet eşitliği atılımlarıyla, günümüzde eğitimde eşitsizlik gibi bir durumun kendi ülkesinde gerçekleşmesini imkânsız kılmıştır. Hatta Einar H. Dyvik’in Statista’da yer verdiği, 2022 yılındaki araştırmasına göre, kadınların lisansüstü eğitim oranı %43.4 iken, erkeklerde bu oran yalnızca %27.6’dır.
Kadınların Yönetimde Yer Alması
Günümüzde İzlanda’da uygulanmakta olan cinsiyet eşitliği yasalarının en önemlilerinden biri, kadınların iş dünyasındaki temsilini artırmayı hedefleyen yasal düzenlemelerdir. Ülkede şirketlerin yönetim kurullarında kadın temsil oranını artırmayı hedefleyen yasalar bulunmaktadır. Bu yasalar, kadınların iş dünyasında daha fazla söz sahibi olmalarını sağlamıştır. Ayrıca, İzlanda’da kadınların iş hayatına geri dönüşlerini teşvik eden ve iş yaşamı ile aile yaşamını dengelemelerini sağlayan destekler de bulunmaktadır.
Bununla birlikte, İzlanda’da erkekler ve kadınlar arasındaki ücret farkını ortadan kaldırmayı hedefleyen yasal düzenlemeler de halihazırda bulunmaktadır. Günümüzde hala kadınlar, erkeklere oranla daha az maaş alıyor olsa da, bu fark giderek kapanmaktadır. 2008’de aynı işi yapan erkekler kadınlara göre %20.5 daha fazla maaş alırken 2022’de bu maaş farkı yüzdesi %9.1’e düşmüştür. Bu gelişmede İzlanda’daki, aynı işi yapan erkekler ve kadınlara eşit ücret ödenmesini teşvik eden yasaların payı büyüktür. Bu sayede, cinsiyet ayrımcılığının önlenmesi ve kadınların ekonomik olarak güçlenmesi amaçlanmaktadır.
İzlanda’nın cinsiyet eşitliği konusundaki başarısı, dünyada birçok ülkeye ilham kaynağı olmuştur. Ülke, cinsiyet eşitliğine verdiği önem ve bu konuda attığı adımlarıyla sürdürülebilir kalkınmanın önemli bir parçası olmayı başarmıştır. İzlanda’nın deneyimleri, diğer ülkelerin de benzer politikaları uygulamaları ve cinsiyet eşitliğini desteklemeleri için bir örnek teşkil etmektedir.
Kaynakça ve İleri Okuma
About Gender Equality. Government of Iceland. (n.d.). https://www.government.is/topics/human-rights-and-equality/equality/about-gender-equality/
Chapman, M. (n.d.). Gender Equality in Iceland. Guide to Iceland. https://guidetoiceland.is/history-culture/gender-equality-in-iceland
Dyvik, E. H. (2023, November 16). Iceland: The Unadjusted Gender Pay Gap 2022. Statista. https://www.statista.com/statistics/1259875/unadjusted-gender-pay-gap-iceland/
Dyvik, E. H. (2024, January 30). Iceland: Educational attainment by gender 2022. Statista. https://www.statista.com/statistics/1264995/educational-attainment-iceland-gender/#:~:text=In%20Iceland%2C%20women%20generally%20have,the%20women%20have%20the%20same
Bize Destek Olmak İster Misiniz?
- Dilerseniz Patreon hesabımız üzerinden bize aylık veya tek seferlik bağış yaparak destekte bulunabilirsiniz.
- Daha detaylı bilgi almak için “Bize Destek Olabilirsiniz!” sayfamızı inceleyebilirsiniz!
