Zift Damlası Deneyi: Kimsenin Damladığını Göremediği Akışkan

1927 yılında, Queensland Üniversitesinin ilk fizik Profesörü olan Thomas Parnell,  Tarihin en uzun süren deneylerinden biri olan ‘’Zift Damlası Deneyi“ne (Pitch Drop Experiment) imza attı. Aslında Profesörün tek amacı; öğrencilerine, zift gibi katı görünümlü her maddenin aslında katı olmadığını hatta oda şartlarında akışkan olabileceklerini kanıtlamaktı. Fakat eminiz ki bu deneyin 92 yıl süreceğini kendisi de tahmin etmezdi.

Zift Nedir?

Zift, petrolün damıtılması sonucu elde edilen, suyu geçirmeyen siyah ve yoğun bir maddedir. Aslında oda koşullarında akışkan olmasına rağmen görüntüsü taştan farksızdır. Buradan ziftin akmaya karşı olan direncinin (vizkozitesinin) ne kadar yüksek olduğunu anlayabiliriz.

Ziftin kullanım alanlarından biri asfalt yapımıdır. Yani evet, bir kere bile asfalt bir yolda yürüdüyseniz, akışkan bir maddenin üzerinde yürüdüğünüzü iddia edebilirsiniz!

Deneyimize Geri Dönelim

Profesör Parnell, ilk olarak, yüksek sıcaklıklara çıkarttığı bir zift parçasını, ters huni şeklindeki cam bir kaba döktü. Tamamen soğuması ve sertleşmesi için 3 yıl bekledikten sonra huni kabın kapalı olan sivri ucunu kesti ve 92 yıldır devam eden deneyimiz böylece başlamış oldu.

İlk Damla 8 Yıl Sonra Düştü!

1938 yılının aralık ayında düşen ilk damla ile profesör iddiasını kanıtlamış oldu. Ancak birçok kişi tarafından yıllarca merakla beklenen zift damlasının düşüşüne şahit olan kimse yoktu. Her ne kadar deney amacını tamamlamış olsa da, ziftin damlama anını görebilmek için deneye devam edildi. 1947 yılında düşen ikinci damla da ilk damla ile aynı kaderi paylaştı. Maalesef hiçbir damlanın düşüşüne tanıklık edemeyen Profesör Parnell, 1948 yılında hayata gözlerini yumdu. Aynı üniversitede Matematik ve Fizik bölümü başkanı olan John Mainstone deneyi devraldı. Hayatının geriye kalan 52 yılını deneye adayan Profesör Mainstone, bu süreçte damlayan 5 damlanın bir tanesine bile tanıklık edemedi. Aslına bakarsanız kimse tanıklık edemedi.

Deney sabit ortam koşullarında saklanmadığı için iklim değişiklikleri gibi çevresel faktörler damlaların düşeceği zamanı tahmin etmeyi çok zorlaştırıyordu, kimisi 8 yılda düştü kimisi 14 yılda. Zift damlasının büyüklüğü ve boynunun ip kadar incelmesi büyük bir ipucuydu tabii ki. İşte tam böyle bir zamanda Profesör Mainstone deneyi yakından takibe aldı. 6. Damlanın yakın zamanda düşeceği içine doğmuş gibi, bir cuma gecesi eve gitmedi ve düzeneğin yanında sabahladı ancak hiçbir şey olmadı. İçi Rahat etmeyen profesörümüz cumartesi günü de nöbetini tuttu, bitkin ve eli boş bir şekilde Pazar günü evine döndü. Evet, tahmin edebileceğiniz gibi… Pazartesi günü işinin başına döndüğünde damla çoktan düşmüştü….

Ne kadar ironiktir ki, 9 yıl sonra, 7. Damlayı da yakın takibe alan profesörümüz bu sefer de kahve almaya gittiği için düşme anını kaçırdı.

Kamera Kaydına Alınan 8. ve 9. Damlalar

Artık herkesin hemfikir olduğu bir konu vardı; Bir insan tek başına günlerce deneyi izleyemezdi ancak bir kamera yapabilirdi. 2000’li yıllara geldiğimizde, teknolojinin yaygınlaşması ile beraber, deney düzeneğinin başına bir kamera sistemi kuruldu. 2000 yılının Kasım ayında 8. Damla düştüğünde büyük bir heyecan ile kamera kayıtlarına bakıldı. Murphy kanunları ne der bilirsiniz; bir işin ters gitme olasılığı varsa, ters gider. Hüsran! Arızadan dolayı kamera kayıt alamamıştı! Akıp giden koca 70 yıla karşın düşen 8 damla ve elde var sıfır.

Ancak pes etmek yok, 9.damla için kamera sisteminin yanında artık internet üzerinden canlı yayın yapılmaya başlandı. Maalesef Profesör Mainstone 2013 yılında hayata gözlerini yumdu. Sadece birkaç ay sonra ise 2014 yılında 9. Damla düştü. Aslına bakarsanız düşüyor demek doğru olmaz. Hiç hesaba katılmayan bir şey gerçekleşiyor, geçmişte düşen damlalar ile dolu olan cam beherimizde yeterli alan olmadığı için 9. Damla henüz düşemeden diğer damlalara değiyor ve öylece kopamadan asılı kalıyor. Dilerseniz bu anı aşağıdaki videodan izleyebilirsiniz:

Deneyin başlangıcından beri düzenek ilk defa açılıyor ve beher yerinden oynatılıyor ve zift damlasının boynu kırılıyor. Şaka gibi talihsizliklerle dolu olan bu serüven 1930 yılından günümüze kadar uzanıyor.

Zift damlası deney düzeneği şu anda Queensland Üniversitesinin müzesinde sergilenmekte ve aynı zamanda internetten canlı olarak yayınlanmaktadır. (http://thetenthwatch.com/feed/ ) Kim bilir belki de 10. Damlayı gören şanslı kişilerden olabilirsiniz!

Bu keyifli yazıyı bitirmeden önce 10.damla için biz de bir tahmin bırakalım: 2029 yılında tatlı bir Nisan sabahı bu damlanın yerle kavuşmasını göreceğine inanıyoruz. Uyduruyor da olabiliriz tabii ki. Bekleyip göreceğiz! Ya da göremeyeceğiz 🙂

Kaynakça ve İleri Okuma

1927’den beri düşen damlaları Kimse Görmediği i̇çin Efsaneleşen Zift Damlası deneyi. Ekşi Şeyler. (n.d.). Retrieved August 11, 2022, from https://seyler.eksisozluk.com/1927den-beri-dusen-damlalari-kimse-gormedigi-icin-efsanelesen-zift-damlasi-deneyi

Explainer: The Pitch Drop Experiment. UQ News. (2014, November 10). Retrieved August 11, 2022, from https://www.uq.edu.au/news/article/2014/11/explainer-pitch-drop-experiment

Guardian News and Media. (2022, April 29). ‘it’s literally slower than watching Australia Drift North’: The laboratory experiment that will outlive us all. The Guardian. Retrieved August 11, 2022, from https://www.theguardian.com/education/2022/apr/30/its-literally-slower-than-watching-australia-drift-north-the-laboratory-experiment-that-will-outlive-us-all

Pitch drop experiment. School of Mathematics and Physics – University of Queensland. (2021, February 15). Retrieved August 11, 2022, from https://smp.uq.edu.au/pitch-drop-experiment

Bize Destek Olmak İster Misiniz?

• Dilerseniz Patreon hesabımız üzerinden bize aylık veya tek seferlik bağış yaparak destekte bulunabilirsiniz.

Bağış Yapmak İstiyorum!

• Daha detaylı bilgi almak için “Bize Destek Olabilirsiniz!” sayfamızı inceleyebilirsiniz!