Mısır’daki Sfenks heykelini görmüşsünüzdür. Kafası insana benzeyen ama gövdesi aslan şeklinde olan bir heykel. Aslan gövdesi olması pek şaşırtıcı değil aslında. Mısır Mitolojisi tanrılarının tasvirlerinin hemen hemen hepsinde tanrı, “kedi başlı” olmaktadır. Aslan da bu familyanın en kıdemli üyesi olduğu için bu heykel kutsal kabul ediliyordu. Bu heykelin MÖ 2723-2563 döneminde yapıldığı iddia edilmektedir. Ya bir dakika, bilmece ile alakalı bir yazı okumaya gelmiştik. Sfenks heykeli de nereden çıktı?
Sfenks ya da “Dehşetin Babası” mı Demeliyiz?
Sfenks adı hem Antik Mısır hem de Antik Yunan mitolojisinde kendine yer bulmuş efsanevi bir yaratıktan gelmektedir. Getirdiği tek şey yıkım ve kötü şanstır. Birinin karşılaşmak isteyeceği son şey bile değildir. Bu yaratık öyle ünlenmiştir ki ona Arap coğrafyasında Ebu el-Hôl denir. Dehşetin Babası.
Sfenks’i bir bekçi gibi düşünebiliriz. Geçen kişilere “Hop hemşerim nereye? Gidersin birazdan. Gel şöyle.” diyen bir bekçi. Durdurduğu kişiyi oracıkta öldürmüyor tabii ki. O kadar da acımasız bir yaratık değil. Sonuçta bir kedi. En sevdiği şeylerden biri oyun oynamak. Sorduğu soru ise tarihin en ünlü bilmecesi olarak geçiyor. Doğru yanıtlamak için tek bir şansınız var. Yanlış cevap verdiğiniz anda sizi orada öldürüyor ve yiyor. Hadi o ünlü bilmeceye geçelim!
Tarihin En Ünlü Bilmecesi
“O hangi yaratıktır ki bir süre dört ayak üzerinde, bir süre iki, bir süre de üç ayakla yürür ve de, doğa yasalarına aykırı olarak, ayakları en çok olduğu zaman güçsüzdür?”
Bu soruyu doğru cevaplamak gerçekten de “ölüm kalım meselesi”. Doğru cevaplayamadıysanız üzülmeyin. Sfenks’in karşısına çıkan insanların biri dışında hepsi yanlış cevaplamıştı. Ya da Sfenks’in aç kalmasını istemeyen hayvanseverlerdi diyelim. Ta ki tarih sahnesine Oidipus çıkana dek. Keskin zekâsı ve makus talihiyle tanınacak olan Oidipus, yaratığın karşısına çıkar. Doğru cevabı verir ve açıklamasını yapar:
“O yaratık insandır. Çünkü insan bebekliğinde ellerini de ayak gibi kullanarak dört ayak üzerinde emekler, yetişkin halinde iki ayak üzerinde yürür ama yaşlandığında yürüyebilmek için bir de baston kullanır yani üç ayaklı olur.”
Sfenks bu cevap üzerine kahrolur. İnsan gördüğü anda salyası akan bu yaratık, doğru cevap karşısında ne yapacağını bilemez. Yenildiğini anlayan ve en çok güvendiği bilmecenin çözüldüğünü fark eden Sfenks yüksek bir kayalıktan aşağı atlar ve ölür. Bazı kaynaklar onun bu şekilde intihar ettiğini söylese de bazı hikayelerde kendini hırsla yiyip yuttuğu da söylenmektedir. İki sonuç da aynıdır. Sfenks artık yoktur.
Belki De Gelmiş Geçmiş En Şansız Kişi: Oidipus
Oidipus’un bahtsızlığı aslında oldukça uzun bir hikaye. Madem bu hikayede adı geçti, o halde bu yazıda sadece kısaca bahsedelim. Oidipus’un babası oğlunu hiç istemez. Henüz çocuk yaştayken onu ayak bileklerinden tavana asarak eziyet eder. Şişik ayaklı anlamına gelen Oidipus ismi de buradan gelir. Ardından oğlanın ölmesini ister ve kurda kuşa yem olması için onu ormana atar. Bir çoban bu çocuğun haline acır ve onu çocukları olmayan bir kral ile kraliçenin yanına verir.
Burada uzun süre mutlu yaşar ama haliyle gerçek anne ve babasını öğrenmek ister. Ardından her şeyi bilen Delphi kahinin yanına gider. Bu kahin, Oidipus’a iğrenerek bakar ve odasından kovar. Ne olduğunu öğrenmekte ısrarcı olan Oidipus duydukları karşısında şok olur. Kahin ona, öz annesiyle evleneceğini ve babasını kendi elleriyle öldüreceğini söylemiştir.
Pılını pırtını toplar ve sırf bu kehanetlerin gerçekleşmemesi için yaşadığı şehirden daha uzak bir yere doğru yola çıkar. Fakat nafiledir. Kahin yanılmaz. Tamamen bilinçsizce de olsa hem babasını öldürür hem de annesiyle evlenir Oidipus. Hatta, Sigmund Freud’un psikoanalitik teorisinde açıkladığı, “karşı cinsteki ebeveyni sahiplenme ve kendi cinsinden ebeveyni saf dışı bırakma konusunda çocuğun beslediği duygu ve düşünceler” olarak özetlenebilecek “Oidipus Kompleksi” adını bu bahtsız kahramandan alır. Bu yazımız bilmece üzerine olduğu için şimdilik hikâyeyi burada bırakalım. Başka bir yazımızda hem Oidipus’un hikayesini hem de Freud’un teorisini mercek altına alacağız.
Konuşan Kediler Hayra Alamet Olmayabilir!
Farkına vardıysanız artık sosyal medyada da kedilerin konuştuğuna dair videolar görmeye başladık. Artık isim söylemeye başladılar neredeyse. Neyse ki, gün gelir de bilmece sorabilecek duruma gelirlerse vereceğimiz cevabı şimdiden biliyoruz…
Kaynakça ve İleri Okuma
Oedipus. https://tr.wikipedia.org/wiki/Oedipus (accessed Feb 23, 2022).
Sfenks. https://tr.wikipedia.org/wiki/Sfenks (accessed Feb 23, 2022).
Kaynak gösterilmeyen görseller, Canva Pro aracılığıyla telif hakkı ödenerek kullanılmaktadır.
Bize Destek Olmak İster Misiniz?
- Dilerseniz Patreon hesabımız üzerinden bize aylık veya tek seferlik bağış yaparak destekte bulunabilirsiniz.
- Daha detaylı bilgi almak için “Bize Destek Olabilirsiniz!” sayfamızı inceleyebilirsiniz!
