Kundakçı Kuşlar
Kuş dediğimizde aklınıza ne geliyor? Birçoğumuzun aklına kafesin içerisinde “babacık, cicikuş, şapşal” gibi kelimeler söyleyebilen muhabbet kuşları geliyor. Ancak kendi çıkarları için ormanı ateşe verecek kadar gözü kara canlılar var. Dinozorların torunlarını çok da hafife almamalıyız. Birine “kuş beyinli” demeden önce tekrar düşünmenizi sağlayacak yazımız sizlerle…
Kim Bu Kuşlar?
Öncelikle içinizi rahatlatayım. Alfred Hitchcock’un “Kuşlar” filmindeki manyak, katil şehri savaş alanına çeviren kuşlardan değil bunlar. Genellikle Avusturalya kıtasında yaşayan kara çaylak, ıslıkçı çaylak ve kahverengi doğan türleri kundaklamalardan sorumludurlar. Hatta Avustralya’nın yerel halkı olan Aborjinler, kara çaylaklara “ateş çaylağı” da der.
Nasıl Kundaklıyorlar?
Bu kuşlar taşı taşa sürterek kıvılcım çıkartmıyorlar elbette. Ancak çevrede küçük bir duman görsünler, hemen bölgeye gidip yanan bir dalı alıyor ve yangının yayılmasını istedikleri bölgeye ulaştırıyorlar. Hatta insanların kamp ateşinden dal çaldıkları dahi raporlanmış. Ormanı kuş bakışı bildikleri için yangın çıkartması ve yangının ulaşacağı yeri anlık takip etmeleri pek de zor olmasa gerek. Tek başlarına ya da ekipçe yaptıkları da birçok kez raporlanmış. Resmen bir kundakçı çetesiyle karşı karşıyayız…
Buna dair en güzel anektod da 80’li yıllarda çalışmış Avustralyalı bir itfaiyeciden geliyor. İtfaiyeci, bir uranyum madeninin orada ufak bir yangını söndürmeye gidiyor. Söndürüyor söndürmesine de, yolun karşı tarafında bir yangın daha çıkıyor. Oraya gidiyor, onu söndürürken görüyor ki bir kara çaylak dumanı tüten bir dal parçasıyla uçup gidiyor. Gün sonuna kadar toplamda 8 yangın söndürmek zorunda kalıyor.
Açken Sen, “Sen” Değilsin!
Ateşe tapan, ateşle yaşayan bir tür mü bu kuşlar? Pek sanmıyorum. Ancak etlerini bol pişmiş sevdikleri kesin. Aslında mantıkları basit. Yangın anında yerde yaşayan tüm canlılar panik içinde kaçışır. Kendilerini açığa çıkarırlar yani. Evinizden tıkırtılar geliyor, hırsız mı var diye koridora çıkıyorsunuz her yer alev içinde! Aklınızda etrafta hırsız olup olmadığı sorusu kalır mı? Bu da eğer ateşin etkilemeyeceği, uçan bir türseniz eğer, ormanı açık büfeye çevirir. Kaostan besleniyorsunuz yani!
Yangın anını bir kenara bırakalım, yangın sonrasında da birçok ceset bölgede birikmiş olacaktır. Birkaç diğer “yangın leşçisi” olarak biline kuş türleriyle yemeğinizi paylaşmak durumunda kalacaksınız ama hepinize yetecek yiyecek olacaktır. Her türlü kazançtasınız. Zekice birkaç hamleyle karnınızı bir güzel doyurdunuz. Güzelim orman yanmış pek de umrunuzda değil, nasıl olsa biraz uçar başka bölgeye gidersiniz.
Ateşi Yönetmeyi İlk Kim Öğrendi?
Artık kuşların bunu yapabildiğini biliyoruz. Ancak çok nadir gözlenen bir durum. Yukarıda saydığım bu türlerin bile sadece küçük bir yüzdesi bu hareketi sergileyebiliyor. Hatta literatüre 2010’lu yıllarda girmesinin sebeplerinden biri, nadir gözlenen bu duruma şahit olanların, kuşların bunu kasten yapmadığını düşünmeleri. Ancak Mark Bonta ve diğer bilim insanlarının yazdığı makale, bölgede yaşayan 20 farklı insandan gördüklerini detaylı bir şekilde anlatmalarını istemiş, ve bu durumun bir rastlantı ya da kaza olmadığı sonucunu ortaya çıkarmıştır.
Yani inanması zor bir durum. Bu kuşların yangın leşçisi olduğu zaten biliniyordu, yani yangın durumunda fırsattan istifade ediyorlardı, ama “yangın yayıcı” oldukları, bize ateşi insanlar dışında bir “araç” olarak kullanabilecek başka türler olduğunu gösteriyor. Kim bilir, belki bu kuşların ataları, ateşi kullanmayı bizden çok önce öğrendiler. Tahtımız tehlikede…
Kaynakça ve İleri Okuma
Coghlan, A. (2018). The birds that steal fire. New Scientist, 237(3160), 4. https://doi.org/10.1016/s0262-4079(18)30045-9
Bonta, M., Gosford, R., Eussen, D., Ferguson, N., Loveless, E.Witwer, M. (2017). Intentional fire-spreading by “Firehawk” raptors in Northern Australia. Journal of Ethnobiology, 37(4), 700. https://doi.org/10.2993/0278-0771-37.4.700
Kaynak gösterilmeyen görseller, Canva Pro aracılığıyla telif hakkı ödenerek kullanılmaktadır.
Bize Destek Olmak İster Misiniz?
- Dilerseniz Patreon hesabımız üzerinden bize aylık veya tek seferlik bağış yaparak destekte bulunabilirsiniz.
- Daha detaylı bilgi almak için “Bize Destek Olabilirsiniz!” sayfamızı inceleyebilirsiniz!
