Nobel Kimya Ödülü – 1911 – Marie Curie

“radyumun izolasyonu ve bu dikkat çekici elementin doğası ve bileşikleri sayesinde, radyum ve polonyum elementlerinin keşfinden dolayı”

1911 yılının Nobel Ödülü tarihi bir özelliğe sahipti. Ödül, ilk kez bir kadın bilim insanına verilmişti ve üstelik bu onun ikinci Nobel Ödülü’ydü. Marie Curie 1903 yılında fizik alanında aldığı Nobel Ödülü ile bu ödülü kazanan ilk kadın oldu ve 8 yıl sonra kimya alanında bir Nobel daha alarak hem kimya alanında bu ödülü kazanan ilk kadın oldu hem de iki kez Nobel kazanan ilk bilim insanı oldu. Varşova’da doğan Curie, Paris’e eğitim için gitmeden önce memleketinde dadılık yaparak geçimini sağladı. Paris Üniversitesi’nde fizik, kimya ve matematik alanlarında eğitim aldı. Hayatının bu noktasında 1903 Nobel Fizik Ödülü’nü de paylaştığı eşi Pierre Curie ile tanışıp beraber çalışmalarına başlamıştı.

Marie Curie radyasyon ve radyoaktivite kavramları üzerinde yaptığı çalışmalar sonucunda 1903 Nobel Fizik Ödülü’nü eşi Pierre Curie ve Henri Becquerel ile paylaşmıştı ancak 1911 yılında aldığı Nobel Kimya Ödülü’nü tek başına kucaklamış oldu. Çalışmaları yine radyoaktif maddeler üzerineydi.

Radyum elementinin izolasyonunu başarıyla yapan ilk kişi olmuştu. Uranyum üzerinde yaptıkları çalışmalar sırasında “pekblend” adlı karışımın içerisinde uranyumdan yaklaşık dokuz yüz kat fazla radyoaktif özelliğe sahip başka bir madde olduğunu fark etti. Uzun süren çalışmalar sonucunda, bu maddenin bir gram kadarını izole etmeyi başardılar. Bu izole edilen maddenin daha önce keşfedilmemiş bir element olduğu sonucuna vardılar ve elemente radyum ismini verdiler. Ardından elementin doğası, radyoaktif özellikleri ve diğer bileşikleri üzerinde araştırmalar yapıldı. Ancak pekblend cevherinden uranyum ve radyum ayrıştırıldıktan sonra da cevherin hâlen son derece aktif olduğunu gördüler. Bu da onlara cevherin içinde henüz keşfedilmemiş bir başka element daha olduğu fikrini verdi. Uzun uğraşlar sonucunda ayrıştırılan bu yeni elemente Marie Curie’nin memleketi olan Polonya’dan ilham alınarak polonyum adı verildi. Uranyumdan yaklaşık dört yüz kat daha radyoaktif olan polonyum, en tehlikeli radyasyon türlerinden birini yaymaktadır. Radyum gibi polonyum da vücuda onarılması imkansıza yakın zararlar vermektedir. Ancak maalesef bu keşiflerin yapıldığı dönemde radyasyonun insan vücudu üzerinde ne derece tehlikeli etkileri olduğu bilinmiyordu. Ayrıca Curie’lerin araştırmalarını yaptıkları dönemde donanımlı bir laboratuvarları yoktu. Derme çatma bir kulübede hiçbir güvenlik önlemi olmadan yaptıkları bu araştırmalar sonucunda Curie’lerin ikisinde de sağlık sorunları yavaş yavaş baş göstermeye başlamıştı.

1903 yılında aldığı ilk Nobel Ödülü’nden sonra amacı, üniversitesinde düzgün bir laboratuvar kurmak oldu ve bunu başka yerlerde de gerçekleştirmek için birçok çalışma yaptı. 1906 yılında Paris Üniversitesi Fizik Bölümü’nün başına getirildi; aslında bu pozisyon eşi Pierre Curie için hazırlanmıştı ama Pierre Curie aynı yıl içinde bir kaza sonucu hayatını kaybetmişti. Marie Curie bu pozisyona gelen ilk kadın olarak bir kez daha tarihe geçmiş oldu.

Yıllar boyunca maruz kaldığı radyasyon zaman ilerledikçe Marie Curie’nin sağlığı üzerinde çok ağır etkiler göstermeye başladı. Kemik iliğinde oluşan hasar, aplastik anemiye dönüşmüş ve 1934 yılında daha 66 yaşındayken Marie Curie’nin hayatını kaybetmesine neden oldu.

Başarılarıyla, kazandığı ödüllerle tarihe geçen ve tartışmasız en önemli kadın bilim insanlarından biri olan Marie Curie’nin kızı Irene Curie de annesinin izinden gitmiş ve o da tıpkı annesi gibi eşiyle beraber Nobel Kimya Ödülü kazanmıştır.

Kaynakça ve İleri Okuma

Estreicher, Tadeusz (1938). “Curie, Maria ze Skłodowskich”. Polski słownik biograficzny, vol. 4 (in Polish). p. 111.

Ball, Philip (2004). The elements: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0192840998.

“Marie Curie – Tragedy and Adjustment (1906–1910) Part 1”. American Institute of Physics. Archived from the original on 26 October 2011.

Bize Destek Olmak İster Misiniz?

• Dilerseniz Patreon hesabımız üzerinden bize aylık veya tek seferlik bağış yaparak destekte bulunabilirsiniz.

Bağış Yapmak İstiyorum!

• Daha detaylı bilgi almak için “Bize Destek Olabilirsiniz!” sayfamızı inceleyebilirsiniz!