Can Kurtaran Ölümcül Silah: Bakteriyofaj
İnsan ne kadar ilginç bir varlık değil mi? Çok dayanıklı görünebilen yapımız veya ölüme meydan okuyan bilimimizin altında aslında ne kadar da zayıfız. Çıplak gözle göremeyeceğimiz kadar minik canlılar hayatımızı alt üst edebilir ve hatta bizi öldürebilir. Her ne kadar son zamanlarda virüsler, “yılın en popüler küçük yaratığı” ödülünü alsa da onların azıcık kilo almış akrabaları olan bakteriler de hala gündemde. Bu küçük ama tehlikeli canlılar tarihteki birçok ölümün arkasındaki sebep olmuştur. Peki küçük kardeşi kontrol altına alıp büyük olana karşı kullanabilmemiz mümkün mü?
Antibiyotikler Varsa Neden Hala Alternatif Bir Yöntem Arıyoruz?
Antibiyotikler sayesinde, artık biz eskisi gibi bir kesik yaranın iltihaplanmasıyla ölmüyoruz. Penisilini bulduk o da bizi antibiyotiklere götürdü. Biz böylece gerekli gereksiz antibiyotik kullandık ve eski katilimizin keskin dişlerini söktük. Bu birkaç yüzyıl gerçekten çok etkili bir şekilde devam etti. Sorun şu ki, hayatta kalmayı başaran düşmanlarımız her geçen gün bize karşı daha kindar ve dayanıklı hale gelmeye başladı.
Zayıf bakteriler bizim antibiyotiklerimize yenik düşerek öldü ancak ölmeyenler de oldu. Bu, güçlü bakteriler üredi ve daha da güçlü bakteriler oluşturdu. İşte şimdi bu öfkeli bakteriler intikam istiyor. Antibiyotikler onlara etki etmiyor veya daha az etki ediyor. AMR (American Medical Response)’ın verilerine göre Amerika’da her yıl 23.000 kişi bu dirençli bakteriler yüzünden hayatını kaybediyor.
Biraz tedirgin olmamız normal ama bu savaşta tamamen yalnız değiliz. Binlerce yıldır bakterilerin bizden başka bir düşmanı daha var, bakteriyofajlar. Gelin düşmanımızın düşmanıyla tanışalım.
Bakteri İçindeki Virüs: Bakteriyofaj
Bakteriyofaj, bizim vücudumuzda veya aslında doğada aklınıza gelebilecek her yerde yaşayan bir bakteri katilidir. Bakterilerin üstüne çıkar ve içlerine kendi çocuklarını enjekte ederler. Kısa süre içerisinde bakterilerin içinde binlerce bakteriyofaj oluşur ve en sonunda zavallı hale gelen bakteri ölür. Bakteriyofaj, bu zaferiyle karnını doyurur ve yeni oluşan çocuklarıyla beraber yeni bakterileri avlamaya başlar.
Peki bize zararları ne olacak diye sorabilirsiniz ama korkmayın, bakteriyofajların bize zararı olduğuna dair en ufak bir veri yok. Biz onlarla aynı ortamda bulunup asla konuşmayan bir varlığız yalnızca. Onlar bizi bir üs gibi kullanıp bizim düşmanımızı, kendi ihtiyaçları için yok ediyorlar. Ne kadar güzel değil mi? Sinekleri öldürsün diye etçil bitki almanız gibi bir şey bu aslında.
Hedefe Kilitlenebilmek
Bu etkili silahın artıları saymakla bitmez ama bir tane daha gerçekten etkileyici bir özelliği var. Antibiyotikler, vücuttaki neredeyse her bakteriye saldırır. Faydalı ve zararlı ayrımını yapamazlar. Yani aslında antibiyotik dediğimiz şey, teröristlerin ele geçirdiği bir bölgeyi bombalamaya benzer. Teröristler ölür ancak bölgeye de zarar verilmiş olur. Bakteriyofajlar ise keskin nişancılar gibidir. Yalnızca istediklerini öldürürler.
Aklınıza şu soru gelmiş olabilir: “Bakteriler zamanla antibiyotiklere karşı dirençli hale geldi, aynı direnci ya bu fajlara karşı geliştirirlerse?”
Haksız da değilsiniz ancak şuan için bunu da düşünmenize gerek yok. Bakterilerin henüz böyle bir direnci yok ki fajlar aslında Ceza’nın Yerli Plaka şarkısında da geçtiği gibi “nefretten de eskidir.” Yani bakterilerin şu ana kadar böyle bir direnç geliştirebileceğine dair pek bir veri yok.
Bakteriyofajları Ne Zaman Aktif Olarak Kullanacağız?
Ah bir de, piyangodan çıkmış gibi bir güzellik daha var. Fajlara karşı direnç geliştirebilseler bile bu sefer de antibiyotiklere karşı olan dirençlerini kaybedecekler. Diğer bir deyişle, yalnızca ikisinden birine karşı direnç geliştirebiliyorlar. Yani her türlü, varlığını yeni yeni öğrendiğimiz bu potansiyel müttefikimiz gücünü kaybetse bile biz onların açığını kapatabileceğiz.
Yazının belli yerlerinde bana sorular sordunuz değil mi? Belki şimdi de diyorsunuz ki “Eh, o zaman neden bu silahı kullanmıyoruz?”. Aslında bu silahı kullanıyoruz ancak durum şu ki yeni bir silahı tam olarak anlamadan tak diye kullanıma da sunamayız değil mi?
Sağlık Bakanlıkları, Dünya Sağlık Örgütü gibi mercilerden de bu silahımıza onay çıkması gerekiyor. Özellikle 2016’dan beri bu potansiyel silahımız deneniyor ve şu ana kadar da her şey olumlu gidiyor gibi görünüyor. Yani umuyorum birkaç yıl içerisinde bu keskin nişancılar güçlerini düşmanlarımız üzerinde çok daha sistematik bir şekilde kendilerini gösterecekler. Eh, ölüme olan meydan okumalarımıza yardım edebilecek yeni müttefiklerimiz hayırlı olsun demekten başka da bir yol kalmıyor bizlere.
Kaynakça ve İleri Okuma
Kurzgesagt. (n.d.). The deadliest being on Planet Earth – YouTube. Retrieved December 13, 2021, from https://www.youtube.com/watch?v=YI3tsmFsrOg.
Mayer, G. (n.d.). BAKTERİYOFAJ . Bakteri̇yofaj. Retrieved December 13, 2021, from https://www.microbiologybook.org/Turkish-bact/bactchapter7turk.htm.
Wikimedia Foundation. (2021, November 10). Bacteriophage. Wikipedia. Retrieved December 13, 2021, from https://en.wikipedia.org/wiki/Bacteriophage.
Kaynak gösterilmeyen görseller, Canva Pro aracılığıyla telif hakkı ödenerek kullanılmaktadır.
Bize Destek Olmak İster Misiniz?
- Dilerseniz Patreon hesabımız üzerinden bize aylık veya tek seferlik bağış yaparak destekte bulunabilirsiniz.
- Daha detaylı bilgi almak için “Bize Destek Olabilirsiniz!” sayfamızı inceleyebilirsiniz!
