Sonsuzluğa Ulaşma Aracımız: Kalem ve Kağıdın Etimolojik Kökeni
Hepimizin belki de her gün kullandığı bir ölümsüzlük aracı vardır. Bu araç öyle güçlüdür ki uçabilecek sözü bir anda kalıcı hale getirir. Kalem, mürekkep, kağıt, daksil gibi kelimeler ilginç etimolojik kökenlere sahip. Bu yazıda o ilginç bağlantıları inceleyeceğiz.
Öncelikle yaygın bir yanlış kullanımla başlayalım. Kurşun kalem. Hepimiz bu aracı bu isimle adlandırırız oysa bu kalemin içeriğinde kurşun elementi yer almaz. Bunun yerine karbonun başka bir biçimi olan grafit maddesinden oluşur.
Grafit kelimesi ise 1789’da Abraham Gottlob Werner tarafından adlandırılmıştır. Yunanca “yazmak” anlamına gelen “graphein” kelimesinden gelmiştir. (Türkçedeki grafik ya da İngilizcedeki graph kelimeleri de aynı kökten gelmektedir.) Kurşun kalemlerde kullanılması sebebiyle bu isimle adlandırılmıştır.
Peki O Zaman Neden Kurşun Kalem Olarak Adlandırıldı?
1779’da İsveçli kimyager Carl W. Scheele, siyah kurşunun aslında bir karbon formu olduğunu düşündü. Bu adlandırma grafit adlandırmasından önce ortaya çıkmıştı. Bu yüzden grafit kalemlerin adı kurşun kalem olarak kaldı. Günümüzde hala bu alışkanlık devam etmektedir.
Mürekkebin icadı kurşun kalemin icadından önceye dayanıyordu. Yani insanlar mürekkebi yaygın olarak kullanıyordu. Mürekkepler ise “küçük kuyruk” anlamına gelen peniculus adında fırçalar sayesinde yazı haline getiriliyordu. Peniculus kelimesi İngilizcedeki kalem anlamına gelen pencil kelimesinin kökenini oluşturmuştur.
Kalem kelimesi dilimize Arapçadan gelmiştir. Arapçaya da Eski Yunancadaki kamış anlamına gelen kálamos sözcüğünden gelmiştir.
Benzer şekilde kalamar sözcüğü de Türkçeye Yunancadan geçmiştir ve mürekkep balığı anlamına gelir. Eskiden, kalemin yazması için gerekli olan mürekkep kalamar yani mürekkep balıklarından elde edilirdi.
Silgi ise 1770 yılında Edward Naime adlı bir İngiliz mühendis tarafından icat edilmiştir. Silgi icat edilmeden önce insanlar çoğunlukla ekmek içi kullanarak kalem izlerini silerlerdi. Bunların belki de en ilginci beyaz ekmek içiydi.
Hatta efsaneye göre, Naime bir gün yanlışlıkla ekmek yerine bir parça kauçuk almış ve kurşun kalem izlerini temizlediğini keşfetmişti. İngilizcede hem silgi hem de kauçuk anlamına gelen “rubber” kelimesinin kökeni olan “rub” ovalamak, sürtmek anlamına gelmektedir.
Mürekkep izi gibi kauçuk silgilerle silemeyeceğimiz hatalar için genellikle daksil kullanırız. Bu kelime “daktilo silgisi” kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşmuştur. Daksil kelimesi günlük dilde yaygın olarak kullanılsa da Türk Dil Kurumu’nun sözlüğünde yer almamaktadır.
Kağıt kelimesinin Türkçe kökeni hakkında belirsizlikler vardır. Fakat İngilizce kağıt anlamına gelen “paper” kelimesi tarihte ilk defa üzerine yazı yazma amacıyla kullanılan “papirüs” bitkisinden gelmektedir.
Peki daha önce silginin kalem izlerini nasıl sildiğini düşünmüş müydünüz? Eğer bu konuyu merak ediyorsanız Silgi Kalem İzlerini Nasıl Siler? yazımızı incelemenizi tavsiye ederiz.
Kaynakça ve İleri Okuma
C&EN: What’s that STUFF? – PENCILS & pencil lead. (n.d.). Retrieved February 21, 2021, from http://pubsapp.acs.org/cen/whatstuff/stuff/7942sci4.html
Online etymology dictionary: ORIGIN, history and meaning of English words. (n.d.). Retrieved February 21, 2021, from https://www.etymonline.com/
Türkçe Etimoloji SÖZLÜĞÜ. (n.d.). Retrieved February 21, 2021, from https://www.etimolojiturkce.com/
Kullanılan görsellerin kaynaklarına, görsellerin üzerine tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Bize Destek Olmak İster Misiniz?
- Dilerseniz Patreon hesabımız üzerinden bize aylık veya tek seferlik bağış yaparak destekte bulunabilirsiniz.
- Daha detaylı bilgi almak için “Bize Destek Olabilirsiniz!” sayfamızı inceleyebilirsiniz!
