Sinekler Neden Lambaya Kafa Atar?
Başlığı gören herkes eminim ki bu durumu gözlemlemiştir. Bunun için bir böcekbilimci (entomolog) olmamıza gerek yok. Peki ama sineklerin sorunu ne? Neden durmak bilmeden lambaya kafa atıyorlar?
Maalesef bu hikâyenin sonu mutlu sonla bitmeyecek. Hüzünlü bir hikâyeye bizi bekliyor!
Öncelikle bu sorunun sadece bir cevabı olmadığını rahatlıkla söyleyebiliriz. Bu yazımızda durumu açıklamaya çalışan birçok hipotezi ele alarak cevap bulmaya çalışacağız.
Bir Böceğin Lambaya İsyanı: Ay’a Benzer Yüreğin, E Doğal Olarak Da Takipteyim!
Ben dönerim etrafında hiç kimse fark etmez… “Böceklerin en çok dinlediği sanatçı kim?” diye sorsanız vereceğimiz cevap muhtemelen Mustafa Sandal olacaktır. Peki neden? Güve gibi bazı böcekler düz uçabilmek için bir yöntem geliştirmişlerdir. Bu yönteme enine yönlendirme (transverse orientation) adı verilir. Bu böcekler Ay ışığını kendilerine referans alarak belirli açılarda hareket ederler ve bu sayede hep düz uçarlar.
Böcek Tarihinin En Karanlık Günü: Lambanın İcadı
Thomas Edison 1879 yılında ampulü icat ettiği gün herhalde biz insanlar için en aydınlık gündü. Artık Güneş’in ve Ay’ın ışığını istediğimiz zaman elde edebiliyorduk. Fakat, bu durum hiç kimsenin öngöremediği bir felakete yol açacaktı. Adeta bir kelebek etkisiydi. O gün, tüm böcekler tarafından tarihin en karanlık günü olarak adlandırılır. Bir anda yapay ışık elde eden insan, binlerce yılda gelişen böceklerin yön bulma becerisini çöpe atmasına sebep olmuştur. Artık, çevremizde ay gibi parıldayan birçok ışık kaynağı yer almaktadır. Bu da elbette ki yönünü ışığa bakarak anlayabilen böceklerde kafa karışıklığına yol açar.
Tek Sebep Işık Mı?
Hayır, diğer önemli sebep ise sıcaklık. Eğer bir süredir çalışan bir ampule dokunmayı denediyseniz onun ne kadar sıcak olduğunu fark etmişsinizdir. Ampullerin içerisindeki telden geçen elektrik akımı bu telin aşırı ısınmasına (yaklaşık 3000 °C) sebep olur. Günümüzde bu kadar yüksek sıcaklıklarda olmasa da hala sıcak sayılabilecek düzeylerdedir. Soğuk havalarda ısınmak isteyen böcekler için ampul çevresi oldukça güzel bir tercih olacaktır.
“Ohh, şu lambaya gidelim de bi içimiz ısınsın ” diyen sinekleri maalesef hiç ummadıkları başka bir tehlike beklemektedir.
Sinek Biyolojisinin Karşı Koyamadığı Tuzak: Elektrikli Sinek Öldürücü
Yukarıda bahsettiğimiz sebeplerden dolayı böcekler için ışık oldukça caziptir. Bu ışıklar arasında sineklerin favorisi olan ise mavi UV ışığıdır. Bunu fark eden insanoğlu sineklerden kurtulmak için onların bu ışığa olan eğilimini kullanmıştır. Elektrikli sinek öldürücülerin birçoğu bu mavi UV ışığıyla çalışır. İçgüdüsel olarak buraya doğru uçan sinekler tuzağa düşerek yüksek elektrik akımına maruz kalırlar. Özellikle daha hijyenik olması gereken fabrikalar veya yeme-içme yerlerinde bu cihazlar sıklıkla kullanılırlar ve böceklerin bu eğilimi sebebiyle kısa bir sürede bir böcek mezarlığı haline gelirler.
Diğer Olasılıklar
Bu iki temel sebebin yanında birkaç olası hipotez daha vardır. Örneğin, birçok güve, UV ışığı yansıttığı bilinen çiçeklerden gelen nektarla beslenir. Bazı ampuller de az miktarda ultraviyole ışık yayar ve potansiyel olarak aç böceklerin ampulü çiçek sanmasına neden olur.
Diğer olasılık ise ışığın güven vermesidir. Karanlıkta birçoğumuz gibi böcekler de daha az güvende hisseder. Özellikle vahşi doğada, ışık, potansiyel tehlikeden kaçış sinyali verir. Bir böcek ışığı gördüğünde, onlara bir yolun bir avcı veya engeller tarafından kapatılmadığını söyleyebilir. Bu, böceklerin neden ışık kaynaklarına doğru uçtuğunu ve bilmeden ampullere ve fenerlere çarptığını açıklayabilir
En Güzel Duyguların Katili
Bir de madalyonun diğer tarafı vardır. Bazı böcekler, diğer böceklerin de ışığa yöneldiğinin bilincindedir. Oraya gittiğinde muhtemelen yalnız olmayacaktır. Bu şenlik ortamı, çiftleşmek isteyen böceklerin potansiyel eşini bulması için harika bir fırsattır. Dışarının soğuğundan kaçıp sıcak bölgelere göç eden böceğimiz eşiyle beraber bir balayı tatiline çıkmışçasına mutlu bir vakit geçirebilir. Öte yandan, bu durumun farkında olan avcı türler de vardır. Karnı acıkan bu türler, ışığın etrafında sarhoş diğer böceklerin olduğunu bilir. Ve yeni evli çiftleri yiyerek karnını doyurabilir.
Peki sivrisineklerin dünyadaki en ölümcül hayvanlar olduklarını biliyor muydunuz? Daha detaylı bilgi almak için Dünyanın En Ölümcül Hayvanı: Sivrisinek yazımızı okuyabilirsiniz!
Kaynakça ve İleri Okuma
Quora. (2021, June 29). Why are insects attracted to light? Forbes. Retrieved December 8, 2021, from https://www.forbes.com/sites/quora/2018/12/19/why-are-insects-attracted-to-light/?sh=76b591cd5f44.
Why are bugs attracted to light? Wonderopolis. (n.d.). Retrieved December 8, 2021, from https://wonderopolis.org/wonder/why-are-bugs-attracted-to-light.
Why are insects attracted to light? – the rentokil blog. (n.d.). Retrieved December 8, 2021, from https://www.rentokil.com/blog/insects-attracted-to-light/.
Wikimedia Foundation. (2021, November 29). Transverse orientation. Wikipedia. Retrieved December 8, 2021, from https://en.wikipedia.org/wiki/Transverse_orientation.
Kaynak gösterilmeyen görseller, Canva Pro aracılığıyla telif hakkı ödenerek kullanılmaktadır.
Bize Destek Olmak İster Misiniz?
- Dilerseniz Patreon hesabımız üzerinden bize aylık veya tek seferlik bağış yaparak destekte bulunabilirsiniz.
- Daha detaylı bilgi almak için “Bize Destek Olabilirsiniz!” sayfamızı inceleyebilirsiniz!
