Dünyanın En Ölümcül Hayvanı: Sivrisinek
Sıcak yaz günlerinde bize eşlik eden sinir bozucu bir canlı vardır. Isırdığı yerin günlerce kaşınmasının yanı sıra, “vız vız” sesiyle de gecemizi zehir eder. Bu öyle bir canlı ki, Business Insider’ın 2016 yılındaki raporuna göre, yılda ortalama 750.000 kişinin ölümüne sebep olarak dünyanın en ölümcül hayvanı ünvanına sahip. En tehlikeli ikinci canlı olan biz insanlar bile ortalama 437.000 kişinin katili oluyoruz. Evet, eminim ki hepimizin aklına aynı canlı geldi: Sivrisinekler.
Peki, bu minik yaratıklar nasıl oluyor da bizi bulabiliyor? Neden ısırıyorlar ve ısırdıkları yer kaşınıyor? Hadi bu sorulara cevap arayalım!
Sivrisineklerin Uzay Çağı Sensörleri
Sivrisinekler 30 milyon yıldan daha uzun süredir aramızdalar ve diğer tüm canlılar gibi beslenmek zorundalar. Görünen o ki, bu uzun yıllar boyunca kendilerini oldukça geliştirecek özellikler kazanarak ısırma konusunda uzmanlaşmışlar. Sivrisinekler, birçok sensöre sahip üst düzey bir makine gibi çalışırlar.
İlk sensör, kimyasal sensörüdür. Sivrisinekler, karbon dioksit gazını ve laktik asidi 36 metre uzaktan dahi algılayabilirler. Bunun yanında, terimizin içerisinde bulunan bazı kimyasallar da sivrisineklerin dikkatini çeker. Evet, eğer çok terleyen biriyseniz, muhtemelen daha çok sinek ısırığına maruz kalırsınız.
İkinci sensör ise görsel sensörüdür. Sivrisineklerin görüşleri mükemmel olmasa da hareket eden bir cismi algılamaya yetecek kadar iyidir. Ayrıca, ten renginizini kolayca ortaya çıkaracak bir kıyafet giyiyor olmanız sivrisinekler için ısırılacak noktaların daha net görünmesi anlamına gelir. Bununla beraber, hareket ettiğiniz zaman, “kanlı canlı bir hedef” izlenimi uyandırırsınız. Bu da, sivrisinekler için ziyafet kokusu anlamına gelir.
Üçüncü sensör ise sıcaklık sensörüdür. Sivrisinekler sıcaklık farkını anlayabilir. Böylece, sıcak kanlı olan memelileri ve kuşları kolayca tanır ve sinsi planlarını kurmaya başlar.
Sivrisinek anatomisine baktığımızda ise üç temel kısım görürüz. Kafa, göğüs ve karın.
Bütün o gelişmiş sensörler kafanın içerisinde bulunur. Buna ek olarak, gözler, anten, ağız ve hortum kısımları da burada yer alır.
Göğüs kısmında iki kanat ve 6 bacak bulunur. Uçuş için gerekli kaslar ve kalp burada bulunur.
Karın kısmı ise sindirme ve boşaltım amaçları için kullanılır.
Bizi Nasıl Buluyorlar?
Sivrisinekler; kimyasal, görsel ve sıcaklık sensörleri sayesinde bizi kolayca bulabiliyorlar. Canlıların birçoğu çevredeki kimyasalları koklayabilme özelliğine sahiptir. Hatta hayvanlar, feromon adı verilen kokular aracılığıyla çevredeki karşı cinsi algılayıp onların çekiciliğine kapılabiliyorlar. Özellikle kimyasal algılayıcılar onları hedeflerine ulaştıracak en güçlü sensör ve bunu engellememizin pek bir yolu yok. Hepimiz oksijen alıp karbondioksit vererek yaşamımızı sürdürürüz. Bu o kadar alışık olduğumuz bir işlem ki çoğu zaman farkında olmadan soluk alıp veririz. Bizim dışarıya attığımız karbondioksit, sivrisinekler için lezzetli bir yemek kokusu gibi algılanıyor.
Daha da ilginci Vinageur’un yaptığı araştırma sonucunda ortaya çıkıyor. Bu kan emici yaratıklar uyuyan kişilerle uyanık kişileri ayırt edebiliyor. Bu ayırt etme süreci de bizden yayılan CO2 ‘nin uyanıkken ve uyurken daha farklı olmasından kaynaklanıyor. Ve elbette ki uyuyan hedefler daha kolay lokma olduğu için tercihlerini onlar üzerinde kullanıyorlar.
Neden Bu Kadar Ölümcül?
Bol karbon dioksit gazı açığa çıkarmış, uyuyan ve terlemiş bir insan bedeni bulundu. Şimdi sıra ziyafet aşamasında. Isırıp kanı emme işlemi için gerekli hortum (proboscis) yalnızca dişi sivrisineklerde bulunur. Erkeklerde ise bu hortum bulunmadığı için isteseler de ısıramazlar. Evet, şu ana kadar sizi ısıran bütün sivrisinekler dişiydi!
Sivrisinekler ısırığı yalnızca kaşıntıya sebep olmayabilir. Bu sinir bozucu canlılar sizin kanınızı emerken size virüs de bulaştırabilirler. Özellikle sıtma, sivrisinek kaynaklı ölümlerin yarısından fazlasından sorumludur. Çoğunlukla Afrika bölgesinde yayılım gösteren sıtma virüsü kısa sürede birçok canın ölümüne sebep olmuştur. Sivrisineklerle taşınan diğer bir ölümcül virüs ise dang hummasıdır. Bu virüs ise bazı Asya ve Latin Amerika ülkelerinde baş gösterir.
Ya Covid-19? Telaşlanmaya gerek yok. Pandeminin başladığı Çin’in Wuhan kentinden toplanan 1165 sivrisinek üzerinde yapılan araştırma, hiçbir sivrisineğin covid-19 virüsü taşımadığını göstermiştir. Dahası, bir sivrisineğin virüs taşıyabilmesi için en uygun ortam koşulları oluşturulup aynı test yapıldığında dahi, sivrisineklerin bu virüsü taşıyamadığı görülmüştür.
Neden Isırılan Yer Kaşınır?
Birinin vücudunuza iğnesini sokup kanınızı çekme işlemi korkunç gözükse de aslında bunu en acısız şekilde yapmakta. Sivrisineklerin salyalarında ısırdığı yerin kanamasını engelleyen antikoagülan proteinler vardır. Isırma işleminden sonra, bu salyanın damarda kalmaya devam eder. Kısa süre sonra bu yabancı proteini algılayan bağışıklık sistemi, kaşıntı gibi belirtiler göstermeye başlar. Bu kaşıntı, salyadan gelen yabancı proteinlerin, bağışıklık sistemi tarafından yok edilme işlemi sonlanana kadar devam eder.
Alerji hakkında vücudumuzun verdiği tepkiler hakkında daha çok bilgi almak isterseniz “Neden Bazı İnsanların Bazı Yiyeceklere Alerjisi Vardır?” yazımıza bakmanızı tavsiye ederiz!
Kaynakça ve İleri Okuma
Craig Freudenrich, P. D. (2001, July 5). How mosquitoes work. HowStuffWorks. https://animals.howstuffworks.com/insects/mosquito.htm.
Pflanzer, L. R. (2016, September 8). These are the world’s deadliest animals. Business Insider. https://www.businessinsider.com/worlds-deadliest-animals-2016-9?r=AU&IR=T%2F#1-mosquitoes-750000-deaths-a-year-15.
Xia, H., Atoni, E., Zhao, L., Ren, N., Huang, D., Pei, R., Chen, Z., Xiong, J., Nyaruaba, R., Xiao, S., Zhang, B., & Yuan, Z. (n.d.). SARS-CoV-2 does not replicate in Aedes MOSQUITO cells NOR present IN Field-Caught mosquitoes from Wuhan. Virologica Sinica. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7322373/.
Yetman, D. (2020, October 23). Can mosquitoes transmit the NEW coronavirus? What you need to know. Healthline. https://www.healthline.com/health/can-mosquitoes-transmit-coronavirus#how-the-new-coronavirus-is-spread.
Kaynak gösterilmeyen görseller, Canva Pro aracılığıyla telif hakkı ödenerek kullanılmaktadır.
Bize Destek Olmak İster Misiniz?
- Dilerseniz Patreon hesabımız üzerinden bize aylık veya tek seferlik bağış yaparak destekte bulunabilirsiniz.
- Daha detaylı bilgi almak için “Bize Destek Olabilirsiniz!” sayfamızı inceleyebilirsiniz!
