Bugünkü sorumuz şu: Annelik kopyalanabilir mi? Yani, bir yavru uygun koşullarda başka bir nesneye annelik anlamı yükleyebilir mi? Daha doğrusu bu anlamı yüklemeye ihtiyaç mı duyar?
Biraz daha açmak gerekirse, annesiz büyüyen canlılar bu yeri doldurmaya çalışır mı? Doğal kodlarında mutlaka bir anne arayışı var mıdır? Yoksa bir anne arayışı sosyal dengelerin sonradan öğrettiği bir şey midir? Bir diğer deyişle, herkes annesinin kuzusu olarak mı doğar?
Bugün, sizleri yepyeni bir sosyal deney ile tanıştıracağız. Deneyin kendisi 1950’lerde ortaya çıksa bile, bu eski deneye şu anki bilgilerimizle yepyeni anlamlar yükleyebiliriz.
Bu soruların cevabını bize Psikolog Harry Harlow bu deney ile vermeye çalışmıştır.
Nedir Bu Deney?
1950-1960’lı yıllardaki çoğu psikolog bebeklerin sadece beslenme için annelerine muhtaç olduklarını savunuyordu. Hatta anne sevgisine karşı çıkan ve bunun çocuk gelişimi açısından tehlikeli olduğunu düşünen psikologlar vardı. Psikolog Harlow ve arkadaşları ise annenin verdiği sevgi ve güven duygusunun göz ardı edilmemesi gerektiğini düşünüyorlardı. Onlara göre, annenin varlığı çocuk için fiziksel olduğu kadar psikolojik bir yer de tutuyordu. Maalesef, bu konuda ellerinde somut bir kanıt yoktu.
Harlow’un önceden maymunların öğrenmesi üzerine yaptığı deneyler mevcuttu. Bu deneylerde yetişkin maymunlar kullanmıştı. Fakat anne-bebek ilişkisini öğrenmek istediği deneyler için bebek maymunlara da ihtiyacı vardı. Bu sebeple bir maymun yuvası kurdu. İçeride çokça maymun vardı. Kendi ortamında büyüyen maymunlar çiftleşiyor, bu çiftleşmelerden yavrular doğuyordu ancak yeni doğan yavrular anneleri ile temas ettirilmiyordu, ebeveynler yavrulardan ayrı yerde tutuluyordu.
Bu masum yavrular, anne ihtiyaçlarını Harlow ve ekibine tutunarak gideriyorlardı. Bir nevi, onları anneleri kabul ediyorlardı. Sorun şu ki, bebek maymunlar ve psikolog ekip arasındaki bu duygusal bağlanma bile annenin yerini tutmuyordu. Zaman geçtikçe yavruların akranlarıyla olan iletişimi bile değişiklik gösteriyordu. Dış çevreye karşı çekingen ve asosyal bir tavır takınıyorlar, hatta bazen de daha saldırgan oluyorlardı. Bir diğer deyişle, normal bir maymun gibi davranmıyorlardı.
Deney Başlıyor
O dönemde, yine davranışçı psikologların yaptığı bir araştırma raporunda annesinden ayrı büyüyen çocukların gelişiminin diğer çocuklara göre normal olmadığı yazıldı. Ayrıca, aynı konuda belgesel bile çekildi.
Bu bağlamda, Harlow’un deneyleri büyük önem taşıyordu. Bilişsel fonksiyonları insanlara çok yakın olan primatlar üzerindeki deneyler, annenin yerine konabilecek herhangi bir şeyin neden bebeğin gelişimini tam olarak sağlayamadığını açıklar nitelikte olabilirdi.
Az önce bahsettiğimiz altyapıya sahip bu maymunlara Harlow bir düzenek hazırladı. Yan yana konulmuş iki tane anne modeli vardı. Bunlardan biri demir bir telden yapılmıştı ve oldukça ifadesizdi, diğeri ise maymuna daha benzer ve pelüş bir yapıdaydı. Deneyin ilk aşamasında, pelüş olanlarda yavruların süt ihtiyacını giderecek bir biberon bulunuyordu ama telden yapılmış figürlerin elinde biberon yoktu. İlk başta maymunlar ikisini de seçmediler. Yabancı kabul ettiler ve doğal olarak bir anne figürü oluşmadı. Fakat sonrasında, yavrular pelüş olanı tercih etti.
Bu sonucu desteklemek için ikinci bir deney modeli oluşturuldu. Bu sefer, yukarıdaki durumun tersi uygulandı. Telden yapılmış figürlerde biberon varken, pelüşlerde yoktu. Bakalım yavrular sadece süt içmek için mi pelüş olanlara yönelmişti? Çoğu psikoloğun düşüncelerini alt üst edecek sonuçlar elde edildi. Yavruların neredeyse tamamı yine pelüş maymuna yöneldi. Tabi süt içebilmek için telden yapılmış anne modeline gittiler ancak işlev tamamlanır tamamlanmaz hemen pelüş olana gidip sarılma ihtiyaçlarını onunla karşıladılar.
Anne özlemi böylece biraz giderilince maymunlar biraz daha sosyal bir hale geldiler. Ortamla daha çok bağ kurdular. Ancak her bir korku anında doğruca sıcak pelüş anneye döndüler. Peluşlar alındığı zaman maymunlar ağlamış, korkmuş ve stres seviyeleri artmıştır. Harlow için bazı soruların cevapları çok net verilmiştir aslında. Bunun üzerine Harlow yine bunu desteklemek için başka bir şey denemiştir. Pelüş anneyle yavrunun olduğu ortama ses çıkaran oyuncak bir ayı koymuştur. Bu gürültülü oyuncak ayı, yavru maymunu korkutur ancak her korktuğunda da annesinin yanına gider ve böylece korku seviyesi belirgin şekilde azalır. Hatta öyle ki, bu çok korktuğu ayıya, annesi varken saldırma cesareti bile gösterebilir. Nasılsa arkasında olan bir annesi vardır!
Sonuçlar
Harlow, bu deneylerinin sonucunu paylaşmak için annesiz büyüyen neslin yetişkinliğine kadar bekletmiştir. Bu yalnız maymunların çoğu yetişkin olduklarında çiftleşmemiştir. Her zaman diğer maymunlardan daha yabani ve uzak olmuşlardır. Bir şekilde çiftleşip çocuk sahibi olanları ise yavrusuna karşı öfkeli ve zarar verme eğiliminde olmuştur. Harlow, hiç pelüş anne olmadan yetişenleri de incelemiştir. Beklenildiği gibi, onlarda da içe kapanıklık ve mutsuzluk çok yüksektir. Genel olarak bu maymunlar, normal yetişen maymunlarla sağlıklı iletişim kuramamıştır.
Sonuç olarak; o zamanlarda sanılanın aksine, anneliğin yalnızca süt vermekten ibaret olmadığını, yaşadığımız çevredeki tehlikelere bizi hazırlayan ve bize sosyal dengeleri nasıl kuracağımızı öğreten güvenli bir liman olduklarını Harlow bu deneyler ile göstermiştir.
Kaynakça ve İleri Okuma
Cherry, K. (2020, December 3). How Harry Harlow’s research on love shaped how we treat children today. Verywell Mind. Retrieved January 3, 2023, from https://www.verywellmind.com/harry-harlow-and-the-nature-of-love-2795255
Harlow’s classic studies revealed the importance of maternal contact. Association for Psychological Science – APS. (2018, June 20). Retrieved January 3, 2023, from https://www.psychologicalscience.org/publications/observer/obsonline/harlows-classic-studies-revealed-the-importance-of-maternal-contact.html
(2010, December 16). Harlow’s studies on dependency in Monkeys. YouTube. Retrieved January 3, 2023, from https://www.youtube.com/watch?v=OrNBEhzjg8I
Bize Destek Olmak İster Misiniz?
- Dilerseniz Patreon hesabımız üzerinden bize aylık veya tek seferlik bağış yaparak destekte bulunabilirsiniz.
- Daha detaylı bilgi almak için “Bize Destek Olabilirsiniz!” sayfamızı inceleyebilirsiniz!
